Kıdem Tazminatı Nedir? Nasıl Hesaplanır? Kıdem Tazminatı Hesapla
Bu yazımızda Kıdem tazminatı nedir, nasıl hesaplanır, kıdem tazminatını kimler alabilir gibi birçok soruyu cevaplayacağız. Hazırsanız Başlayalım
Kıdem tazminatı nedir?
Kıdem tazminatı, işveren tarafından işçiye kanunda düzenlenen belirli şartların sağlanması halinde işyerinde çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdeminin karşılığı olarak ödenen tazminattır. Kıdem tazminatı, 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun yürürlükte olan 14. maddesinde düzenlenmektedir. Bir işçinin verdiği emeğe karşılık temel haklarından biridir.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı giydirilmiş brüt ücreti üzerinden hesaplanarak ödenir. İşçinin son aldığı ücrete yol, yemek, sosyal yardım gibi haklar eklenerek giydirilmiş ücreti hesaplanır.
İşçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti (son giydirilmiş brüt ücreti) tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oranda hesaplanır.
Kıdem tazminatını kimler alabilir?
Kıdem tazminatı talep eden kişi, öncelikle 4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçi sıfatını taşımalıdır. Örneğin; borçlar kanuna tabi ev hizmetlerinde çalışan bir işçi, 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olmadığından kıdem tazminatı alamaz.
Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az 1 yıl sürekli çalışması gerekir. 1 yılın altında çalışan işçiler kıdem tazminatına hak kazanamaz. İşçi, aynı işverene ait farklı işyerlerinde çalışmış ise çalışma süreleri toplanarak göz önünde bulundurulur.
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için iş sözleşmesi ister yazılı isterse sözlü olsun belirsiz süreli bir iş sözleşmesi olmalıdır. İş sözleşmesini haklı nedenle fesheden işçi kıdem tazminatı alabilir. İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı neden olmaksızın feshedilmesi yani işçinin işveren tarafından haksız şekilde işten çıkarılması halinde de işçi kıdem tazminatı alabilir. Bunlar dışında işçinin haklı neden olmaksızın keyfi olarak istifa etmesi durumunda kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır.
Zorunlu askerlik görevi nedeniyle iş sözleşmesini fesheden işçi, kıdem tazminatına hak kazanır.
Kadın işçi, evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş sözleşmesini sona erdirmesi halinde kıdem tazminatı alabilir.
Emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini fesheden işçi, kıdem tazminatına hak kazanır.
İşçinin iş koşullarında esaslı değişiklik yapılması halinde işçi, iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır.
İşçinin ölümü halinde kıdem tazminatı, kanuni mirasçılarına ödenir.
İş sözleşmesini, İş Kanunu madde 24’te sayılan haklı nedenlerle fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
Sağlık sebepleri:
- İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
- İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
- İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
- İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
- İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.
- İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
- İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, (İşçinin sgk primlerinin eksik ödenmesi, fazla mesai ücretlerinin verilmemesi, hafta tatili ücretlerinin ödenmemesi buna dahildir.)
- Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa,
- Çalışma şartları uygulanmazsa. (İşçinin yıllık izinlerinin kullandırılmaması)
Zorlayıcı sebepler: İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedip kıdem tazminatına hak kazanır.
Kıdem tazminatı alamayacak haller nelerdir?
Çalışma süresi 1 yılın altında olan işçi, işverenden kıdem tazminatı alamaz. İş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilen işçi, kıdem tazminatı alamaz. İşçi, iş sözleşmesini haklı neden olmaksızın feshederse kıdem tazminatına hak kazanamaz.
Aşağıdaki çalışanlar 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi işçi olmadığından kıdem tazminatı alamazlar.
- Deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar,
- 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde çalışanlar,
- Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
- Bir ailenin üyeleri ve 3’üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde çalışanlar,
- Ev hizmetlerinde çalışanlar,
- Çıraklar,
- Sporcular,
- Rehabilite edilenler,
- Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu’nun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde çalışanlar.
İş sözleşmesi, işveren tarafından haklı nedenle feshedilen işçi kıdem tazminatı alamaz. Bu kapsamda;
- İşçi işverenden izin almadan veya haklı bir nedene dayanmadan ardı ardına 2 işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki işgünü veya bir ay içinde toplam 3 işgünü işine devam etmemesi halinde işveren iş akdini feshedebilir ve işçi kıdem tazminatı alamaz.
- Sadakat Yükümlülüğü ve Rekabet Yasağını ihlal edenler, meslek sırlarını ifşa edenler,
- İşe Girerken Yanıltıcı Bilgi Veren işçiler,
- İşçinin işveren veya onun aile bireylerinden biri hakkında şeref ve onurunu rencide edecek kötü sözler söyler veya davranışlarda bulunursa veya işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunursa işveren iş akdini fesheder ve işçi kıdem tazminatı alamaz.
- İşçinin işyerinde başka bir işçiye cinsel tacizde bulunması, işyerine sarhoş veya uyuşturucu madde alarak gelmesi, sarhoş olmasa bile bu maddeleri işyerinde kullanması, hırsızlık, güveni kötüye kullanma gibi suçlar işlemesi halinde işveren, iş akdini feshedebilir ve işçi kıdem tazminatı alamaz.
- İşçi, işyerinde 7 günden fazla hapis cezası gerektiren ve cezası ertelenmeyen bir suç işlerse işveren iş akdini feshedebilir ve işçi kıdem tazminatı alamaz.
- İşçinin kendi isteği veya ihmali yüzünden iş güvenliğini tehlike düşürmesi, işverene ait olsun olmasın işyerinde bulunan makinaları, tesisatı veya başka malları, kendisinin 30 günlük ücretiyle ödenemeyecek şekilde hasar uğratması halinde işveren iş akdini feshedebilir ve işçi, kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz.
- İşçiyi işyerinde 1 haftadan fazla süreyle çalışmasını engelleyecek zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması durumunda da işveren haklı nedenle akdi feshedebilir. (Örneğin; Salgın hastalık sebebiyle karantina uygulaması zorlayıcı bir nedendir.)
- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde bu durum bildirim sürelerini aşması halinde iş akdi haklı nedenle feshedilebilir ve kıdem tazminatı alamaz.
Kıdem tazminatı nasıl alınır?
İş sözleşmesini haklı nedenle fesheden işçi, işverene iş sözleşmesini feshettiğini ve kıdem tazminatı talebi olduğunu ihtarname ile bildirmelidir. Bu ihtarnamenin noter aracılığıyla yapılması ispat bakımından daha elverişlidir. İş sözleşmesinin feshi ve işveren ihtarname çekilmesi hususlarında danışmanlık ve avukatlık hizmetleri vermekteyiz.
İş mahkemesi nezdinde kıdem tazminatı için dava açmadan önce arabuluculuğa başvurulması zorunludur. Bu sebeple öncelikle dava şartı arabuluculuk başvurusu yapılmalıdır. Arabuluculuk sürecinde taraf vekili olarak büromuzdan danışmanlık ve avukatlık hizmetleri alabilirsiniz. Arabuluculuk süreci dört hafta içinde sonuçlanmakta olup anlaşma sağlanamaması halinde işçinin iş mahkemesinde dava açması gerekir.
Kıdem tazminatı talepli olarak alacak/tazminat davası açılırken davanın belirsiz alacak davası olarak açılması mümkündür. Zira dava açıldığı esnada davacının son ücreti taraflar arasında tartışmalı olabilmektedir; yine davacının çalışma süresine ilişkin de ihtilaflar söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle dava açılırken kıdem tazminatı alacağının tam olarak belirlenememesine dayalı olarak belirsiz alacak davası olarak dava açılıp davanın ilerleyen aşamalarında ıslah, talep artırımı yapılmak suretiyle kıdem tazminatı talep edilebilir. Kıdem tazminatı zamanaşımı süresi, iş sözleşmesinin feshinden itibaren 5 yıldır.
İş hukuku ve kıdem tazminatı, uzmanlık alanlarımızdan biri olup kıdem tazminatı hakkında detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
